een koningin is doodgegaan

[Karlien]

Hallo Allemaal,
Ik ben een tijd lang druk geweest met het lezen van artikelen en het ontwikkelen van drie verschillende practica voor mieren, sluipwespen en spintmijten. Ondertussen heb ik 32 kleine kolonies (5-20 werksters) van Lasius niger en 2 grote (300 werksters) vauit Londen, Parijs, Belgie en Duitsland. Mijn digitale camera is stuk, maar zodra deze gemaakt is zal ik foto's op de site zetten.

Alles leek goed te gaan totdat gisteren een van de Koninginnen dood ging . Daarom hoop ik dat iemand op deze site me advies kan geven.Ik houd ze in reageerbuisjes die tot 1/3 gevuld zijn met water en watten. Deze buisjes zijn aangesloten op een foerageerbak waarin ze foerageren op suikerwater en insecten (doorgeknipte vliegenpoppen). Gisteren is een van de koninginnen gestorven. In haar nest waren de watten zwart van kleur. Ik vroeg me af of dit iets met haar dood te maken had.
Omdat de cursus op 4 feburari start heb ik besloten om de kolonies niet in winterslaap te laten gaan en ik houdt ze op 25 graden bij een vochtigheid van 60%.
Zou het kunnen dat doordat ze niet in winterslaap gegaan zijn dat het nest vervuild is door uitwerpselen en dat door de lagere activiteit (vanwege de periode) ze niet zo actief zijn met het schoonmaken van het nest? Of denkt u dat de dood van de koningin op toeval berust (1 uit de 32)?

Ik heb bij elke kolonie een ander schoon buisje op het oude buisje aangesloten en had gehoopt dat ze zouden verhuizen. Maar geen een van de kolonies heeft dit nog gedaan (na 2 maanden). Moet ik misschien de koninginnen met een zwartgeworden nest uit het nest halen en in de nieuwe buis zetten?

Verder wilde ik ook nog iets vragen over fluon. Ik heb de wanden van de foerageerbak met fluon ingesmeerd. Voor de grote kolonie (200 werksters) werkt dit prima, maar de mieren uit de kleinere kolonie kunnen ontsnappen. Zou het kunnen dat deze werksters te licht zijn en dus niet wegglijden? Of moet ik de fluon misschien een keer per maand vervangen?

Ik hoop dat een van jullie tijd kan vinden voor het beantwoorden van mijn vragen.
Groet!
Karline

[Mika]

Hallo Karlien,

ik denk dat maar 1 dode op 32 na enkele maanden een zeer goed resultaat is. Toegegeven, de kolonies waren waarschijnlijk al gesticht, en ze hadden de moeilijkste horde al genomen. Ik denk niet dat Lasius niger last heeft van de micro-organismen op het watje. Je kan dergelijke kolonies eventueel volledig uitschudden in de buitenwereld, en ze dan laten overlopen naar een nieuw buisje, maar ik vrees dat alle werksters drager zullen zijn van dergelijke micro-organismen, en dat ze het nieuwe watje zeer snel zullen 'inoculeren'. Synthetische watten zouden minder snel zwart kleuren, en je kan eventueel een druppel 'javel' (dat zal je zo niet kennen= bleekwater= natriumhypochloriet) op het watje laten vallen.

Het enige wat je hier definitief aan kan doen is de kolonies verhuizen naar een Ytong blok.

Het is moeilijk om een kleine kolonie te motiveren om te verhuizen, en zeker als ze overal dezelfde temperatuur hebben, en de vochtigheid nog in orde is.

Fluon is inderdaad moeilijk om aan te brengen. In een vochtige omgeving werkt het ook minder: parafine-olie werkt dan beter. Fluon kan je best zo weinig mogelijk vervangen.

[Karlien]

Hai Mika,
Fijn van je te horen
Ik heb gisteren eens goed gekeken naar de dode koninging (onder de binoculair) en het gekke is dat het achterlijf miste en ook de pootjes niet compleet waren. Zou het kunnen dat de werksters dit hebben opgegeten?

Dat zou er misschien op duiden dat ze veel honger of dorst hadden? In het begin heb ik steeds een stukje spons met suikerwater en een doorgeknipte vliegenmade (had ik over van het sluipwespen practicum) in het buisje gelegd omdat ze nog niet de foerageerbak in leken te gaan. Hier zag ik ze dan van eten.Toen ik na een tijdje zag dat de meeste kolonies wel de foerageerbak ingingen ben ik hier mee gestopt.(het werd teveel werk om 32 kolonies op die manier te voeren, ook omdat ik twee dagen later alles er weer uit moest halen omdat de vliegenpoppen anders gingen schimmelen (dit gaat snel bij 25graden en 60% vochtigheid). De kolonie waarvan de koningen overleden was had ik echter nog niet zien foerageren, dus wellicht hadden ze heel veel honger en dorst.

Mitz uit engeland had me gezegd dat 25 graden veel te warm is voor een nest. Zou het misschien beter zijn om de temperatuur te verlagen naar 20 graden en om het ook iets minder vochtig te maken? Dan kan ik ook weer met fluon werken (ik heb een heel pak van die potjes gekocht bij antstore). fluon werkt wel, maar het lijkt erop dat het na een week of 3 niet meer werkt. Kan dat kloppen?
Wat is overigens beter parafine olie of vaseline?

Ik vind het wel interessant om te zien wat er nou gaat gebeuren met de kolonie van de gestorven koningin. Er waren larven en poppen. Zou het kunnen dat een van de larven bij het afwezig zijn van een koninginnen feromoon zich ontwikkeld tot koningen, of werkt dat niet zo bij Lasius niger.

Trouwens voordat ik het vergeet. De twee koninginnen die je meegestuurd had die nog een broed hadden, daarvan heeft er een toch een broed gekregen, met nu 2 werksters.

Ciao,
Karlien

[Mika]

Hai Mika,
Fijn van je te horen

Ik heb gisteren eens goed gekeken naar de dode koninging (onder de binoculair) en het gekke is dat het achterlijf miste en ook de pootjes niet compleet waren. Zou het kunnen dat de werksters dit hebben opgegeten?

Dat kan inderdaad gebeuren. Het heeft ermee te maken dat de koningin nog jong was, en nog niet veel feromoonklieren ontwikkeld had. Indien een koningin van een volwaardige kolonie sterft, wordt ze soms ook in stukjes gebeten, maar worden die stukjes nog net zozeer 'aanbeden' als de koningin zelf, omdat in die lichaamsdelen nog steeds klieren aanwezig zijn van waaruit koninginneferomoon diffundeert. Dat kan zelfs 6 maanden blijven duren.

Dat zou er misschien op duiden dat ze veel honger of dorst hadden? In het begin heb ik steeds een stukje spons met suikerwater en een doorgeknipte vliegenmade (had ik over van het sluipwespen practicum) in het buisje gelegd omdat ze nog niet de foerageerbak in leken te gaan. Hier zag ik ze dan van eten.Toen ik na een tijdje zag dat de meeste kolonies wel de foerageerbak ingingen ben ik hier mee gestopt.(het werd teveel werk om 32 kolonies op die manier te voeren, ook omdat ik twee dagen later alles er weer uit moest halen omdat de vliegenpoppen anders gingen schimmelen (dit gaat snel bij 25graden en 60% vochtigheid). De kolonie waarvan de koningen overleden was had ik echter nog niet zien foerageren, dus wellicht hadden ze heel veel honger en dorst.

Niet noodzakelijk. Zoals ik zeker vroeger ook al opgemerkt heb zijn de eerste werksters timide. Ze zullen bij voorkeur fourageren als het donker is, proberen de 'onveilige' tijd zo kort mogelijk te houden, en ze zullen normaal gezien geen andere werksters recruteren indien de buit te groot is om alleen te transporteren.

Mitz uit engeland had me gezegd dat 25 graden veel te warm is voor een nest. Zou het misschien beter zijn om de temperatuur te verlagen naar 20 graden en om het ook iets minder vochtig te maken? Dan kan ik ook weer met fluon werken (ik heb een heel pak van die potjes gekocht bij antstore). fluon werkt wel, maar het lijkt erop dat het na een week of 3 niet meer werkt. Kan dat kloppen?

Er zijn een aantal soorten met een sterk endogeen ritme, maar Lasius niger hoort daar niet bij. Ik heb ze ooit vlot door een winter gehouden op een verhoogde temperatuur. Je mag altijd wat verlagen natuurlijk. Ik geef ze meestal een gradiënt, en meestal kiezen ze zelf de warmste plekken.

Fluon werkt minder goed in vochtige omstandigheden. Bij mij soms omdat er zich een stoflaagje op vormt. Het mag overal warm zijn, maar best niet overal vochtig.

Wat is overigens beter parafine olie of vaseline?

Ik heb nooit vaseline geprobeerd als anti-ontsnapmiddel.

Ik vind het wel interessant om te zien wat er nou gaat gebeuren met de kolonie van de gestorven koningin. Er waren larven en poppen. Zou het kunnen dat een van de larven bij het afwezig zijn van een koninginnen feromoon zich ontwikkeld tot koningen, of werkt dat niet zo bij Lasius niger.

Dat werkt zo niet bij hen. Bij bijen is dit de regel, en bij mieren de uitzondering. Bij Aphaenogaster senilis komt dit wel voor. Een paar soorten zouden koninginnen kunnen voortbrengen uit onbevruchte eitjes. Dat wordt thelytokie genoemd, maar is ook vreemd tot controversieel.

Ik weet niet of de werksters van Lasius niger nog functionele ovaria hebben, maar als dat het geval is kunnen er hoogstens mannetjes uit voorkomen.

Trouwens voordat ik het vergeet. De twee koninginnen die je meegestuurd had die nog een broed hadden, daarvan heeft er een toch een broed gekregen, met nu 2 werksters.

Ciao,
Karlien

Het was het proberen waard. Hoe is het met de Lasius emarginatus'?

Groeten, Mika

[Karlien]

Hi Mika,
Het gaat goed met L. emarginatus. Er alleen niet zoveel nieuwe werksters bijgekomen nog. Ik vraag me wel af hoe lang het gaat duren voordat de kolonies waarbij het water bijna is opgedroogd gaan verhuizen naar de nieuwe buisjes die vol met water zitten.

Ik was gisteren weer op de faculteit om te voeren en toen vond ik een tweede dode koning. Deze koningin was ook (net als de andere) een paar weken geleden uit Berlijn gekomen. Ik denk dat het toch komt door te weinig voedsel/vocht. In het begin gaf ik elke kolonie om de twee dagen een stukje spons met suikerwater en een doorgeknipte vliegenpop. Maar omdat het aantal kolonieen te groot werd en omdat een aantal van de nieuwe kolonieen al direct gingen foerageren, ben ik hiermee gestopt. Ik heb toen alleen om de twee dagen voedsel aangeboden in het foerageerbakje ( 30cm lopen van het nest). Dus nu ga ik ze maar weer steeds in het buisje voeren, totdat ze wat meer gegroeid zijn denk ik. Toen ik bij de kolonies uit Parijs (die ook nog maar een paar weken binnen waren) gisteren stukjes spons met esdoornsiroop in het buisje deed, zag ik een aantal hier meteen van drinken (zelfs de koningin bij een kolonie). Ik denk dat dat een duidelijk tegen is dat ze dorst hadden en dus toch niet de moeite nemen om ver uit het nest te lopen. Dat verbaast me wel.

Ik hoop dat het nu goed zal gaan. Ik denk wel dat ik de temperatuur en vochtigheid iets omlaag ga doen maandag. Misschien 21 graden?

Bedankt!
Karline

[Karlien]

Hai Mika,
Je zei dat bij de jonge koninginnen de feromoonklieren nog niet zo goed ontwikkeld zijn. Zou dit ook betekenen dat de werksters uit jonge kolonies niet agressief of angstig reageren op werksters uit een andere jonge kolonie?

groet,
Karline

[Mika]

Zoals vroeger reeds gezegd: soms verhuizen ze heel moeilijk, en is het beter om de buisjes leeg te schudden in de buitenwereld. Zeker als het om een heleboel kolonies gaat, waarbij je niet altijd kan controleren of het echt niet te droog wordt.

Die kolonies komen toch niet van Antstore? Er zijn blijkbaar nogal wat mensen die kolonies van hen hebben, die snel het loodje leggen. Als de koningin mee komt drinken was de kolonie echt uitgehongerd.

21°C mag.

Hai Mika,
Je zei dat bij de jonge koninginnen de feromoonklieren nog niet zo goed ontwikkeld zijn. Zou dit ook betekenen dat de werksters uit jonge kolonies niet agressief of angstig reageren op werksters uit een andere jonge kolonie?

groet,
Karline

Ik weet niet goed waarom je denkt dat het ene uit het andere zou volgen. De koloniegeur is volgens mij geen feromoon, maar het kan zijn dat ik een te nauwe definitie van feromoon hanteer.

De koloniegeur wordt aangeleerd tijdens het leven, en reacties op feromonen zijn molecule (en concentratie-)specifiek. Bij een feromoon lokt een bepaalde concentratie van een bepaalde molecule een bepaald gedrag uit, en dat gebeurt niet bij de koolwaterstoffen die de koloniegeru bepalen.

De werksters zullen wel degelijk een geur hebben, maar de feromoonklieren van de koningin zullen nog niet zo actief zijn. Het timide gedrag hoort bij een kleine kolonie, en ik weet niet of het uitgelokt wordt door een bepaalde (lage) concentratie feromonen of een andere parameter aan de hand waarvan werksters de grootte van hun kolonie kunnen 'inschatten'. Het kan net zo goed bij het gedragspatroon van de nanatici horen.

[Floris]

De werksters zullen wel degelijk een geur hebben, maar de feromoonklieren van de koningin zullen nog niet zo actief zijn. Het timide gedrag hoort bij een kleine kolonie, en ik weet niet of het uitgelokt wordt door een bepaalde (lage) concentratie feromonen of een andere parameter aan de hand waarvan werksters de grootte van hun kolonie kunnen 'inschatten'. Het kan net zo goed bij het gedragspatroon van de nanatici horen.

Ik vermoed, onder andere naar aanleiding van de laatste aflevering van Life in the Undergrowth dat dit te maken heeft met het aantal mieren dat een mier tegenkomt. In de documentaire wordt een voorbeeld gegeven van complex gedrag: hoe te bepalen wanneer hoeveel mieren waar gaan fourageren. Het bleek dat mieren reageren op de frequentie van terugkomst van succesvolle verkenners.
Ik kan mij voorstellen dat iets vergelijkbaars voor ander gedrag, onder andere de agressie van een kolonie en wel of niet om 'hulp' vragen bij het binnenslepen van voedsel, geldt.

[Mika]

Ik denk het niet, om 2 redenen:

1) zulk een kleine kolonie moet altijd sterk oppassen: dit hangt niet af van de situatie in de buitenwereld, zoals bij het varierend aanbod van fourageerplaatsen.

2)Mieren van een kleine kolonie gedragen zich altijd zo timide, ook in de afwezigheid van andere mierenkolonies: in de buitenwereldjes.

[Floris]

Met 'hoe vaak ze andere mieren tegenkomen' bedoel ik binnen de eigen kolonie.

[Mika]

Dat zou kunnen, en dat is te testen: plaats poppen van nanitici bij volgroeide kolonies, en bekijk hun aggressie: even erg of minder erg dan bij vergelijkbare nanitici in kleinere nesten?

Dit is een nature-nurture vraagstuk. Sowieso wordt dit bepaald door de genetica, maar is het gedrag van een individuele mier nog plastisch of niet? Ik neig nog steeds naar het genetische (dus op basis van het gekregen voedsel als larf, omdat dat ook iets zegt over de dominantie van het nest), omdat dat simpeler zou zijn. Maar ik pas mijn mening ogenblikkelijk aan als iets anders waarschijnlijker wordt.