Kunnen mieren ruiken ?

[mn]

Kunnen mieren ruiken of op de een of andere manier geur waarnemen ?

[Phantom]

Hoe ze geuren waarnemen, dat weet ik niet. Maar ze maken, zoals misschien bekend, geursporen met behulp van feromonen. Deze geursporen leiden tot het herkennen van een vijandige situatie tot mieren van het eigen nest (nestgeur). Een mooie database met bekende insectenferomonen is pherobase. Niet zo erg interessant voor de niet-entomoloog of niet-chemicus.
Een snelle zoektocht op de genoemde site naar Myrmica rubra levert al wat resultaten op. Zo schijnen ze een hekel te hebben aan "(Z)-11,19-eicosadiënylacetaat" (Repellent) en gebruiken ze "2,5-dimethyl-3-ethylpyrazine" als spoorferomoon (trail pheromone). Bij het klikken op de laatste stof valt ook op dat vele andere insecten deze stof gebruiken met verschillende werkingen, bij sommige een aantrekkende kracht en bij andere een feromone functie. Zie het maar als de weerzinwekkende geur die van rottend vlees komt, daar komen vliegen weer op af.

Hoe de waarneming precies in z'n werking gaat weet ik niet, dit zal waarschijnlijk aan de hand van uitwendige receptoren gaan.

[Floris]

Uitwendige receptoren, inderdaad. In de antennen.

[Mika]

Dit is een hallucinante vraag, gezien de tientallen keren dat het in dit forum gaat over koloniegeur en geurherkenning... Communicatie met geuren, en feromonen is essentieel bij mieren, en je kan niets van mieren begrijpen als je dat niet doorhebt.

Hun antennes zijn bezet met receptoren, en daarmee kunnen ze extreem goed minimale fracties van 'geurende' moleculen opvangen en herkennen.

[kecko]

Dat mieren kunnen ruiken is wel duidelijk. Dit i.v.m geursporen etc.
Misschien moeten we wat dieper op de vraag ingaan, kunnen mieren bijvoorbeeld prooidieren en/of suikerwater ruiken?
Dit zou ik zelf wel graag willen weten.

Als ik nou bijvoorbeeld 30min naar mij kolonie Myrmica rubra kijk zie ik dat ze niet naar de buitenwereld gaan.
Maar als ik suikerwater en wat prooidieren in de buitenwereld leg zie ik dat binnen 5min een aantal werksters in de buitenwereld lopen.

Misschien wel leuk om wat dieper eropin te gaan:)

[joostdejong]

Aangezien bijna alle organismes met iets van zintuigen 'geur' kunnen waarnemen (als in oppikken van moleculen via chemoreceptoren) denk ik dat mieren dat ook wel kunnen. Maar in jouw 'casus' vraag ik me af of de miertjes ook reageren als je alleen suikerwater neerzet. Voor zover ik kan beredeneren heeft suikerwater geen geur; oftewel ik kan me geen onderdeel van suikerwater voorstellen dat vluchtig is (naast water). Als de raffinaderij goed zijn werk heeft gedaan kunnen mieren suikerwater niet 'ruiken'. (Denk ik.) Met prooidieren is het een ander verhaal, de hoeveelheid moleculen die levende (danwel dode) prooidieren de lucht in slingeren kan ik me goed voorstellen dat mieren er wel iets van merken.

Mochten de mieren wel reageren op alleen suikerwater dan lijkt het me dat ze op basis van de trillingen een zoekactie starten, misschien op basis van oude feromoonsporen precies in de goede richting. (Misschien als experiment alleen suikerwater neerzetten, en variëren qua plaats. En dan kijken hoe snel ze het vinden en welk zoekpatroon ze gebruiken.)

[edit]Ik zou bovengenoemd experiment graag zelf doen, maar mijn eerste clubje L. niger heeft (na al een hele dag in mij bezit te zijn) wat last van pleinvrees.

[Phantom]

Het lijkt mij dat de mieren heel snel doorhebben dat er iets in de nabijheid van het nest is gebeurd, aan de hand van trillingen, zoals joostdejong zegt. Dan gaan ze kijken wat er gebeurd is en ze vinden vervolgens het suikerwater.

Let er op dat stoffen helemaal niet per se vluchtig moet zijn om "geroken" te moeten worden. Alle stoffen verdampen en zelfs stoffen met een smeltpunt van 200 graden hebben een "geur". Het zou dus wel degelijk kunnen dat suiker een geur heeft, die wij als mensen niet goed kunnen waarnemen.

[Mika]

Ik denk ook dat de geur van suiker zeer goed waarneembaar is voor mieren. Moesten mieren hun voornaamste voedselbron niet kunnen opsporen, dan waren ze al lang uitgestorven.

Net zoals onze ogen een plaats hebben waarmee we focussen, en een groot detectieveld, waarmee we minder scherp zien, maar wel nieuwe zaken kunnen ontdekken, kunnen mieren ook 'focussen' met hun antennen.

Een mier spreidt haar antennen, om zoveel mogelijk geurstoffen op te kunnen vangen. Ontdekt ze een geurstof in de lucht, dan zal ze haar antennen focussen op de hoogste concentratie, en zo zal ze heel snel de bron van geurverspreiding kunnen vinden.

Hetgeen ik hier beschrijf is iets wat ik observeer, telkens ik mijn mieren suikerwater geef. Als je een mier doelbewust haar antennes ziet bewegen, dan heeft ze dus iets geroken!

Op een trilling zullen mieren anders reageren dan op geurmoleculen die van voedselbronnen afkomstig zijn: uit het gedrag van de mieren kan je toch duidelijk basisemoties, of de betekenis voor de mier, van datgene dat het gedrag triggert, afleiden: aggressie, interesse, zorgzaamheid, snelle zenuwachtige bewegingen bij voedselbronnen, etc.

[joostdejong]

Na een tijdje rond gegoogled te hebben: ik kan helemaal niets vinden over de geur van suiker en nog minder over de geur van suikerwater. Maar goed, ook niets concreets over het geurloos zijn van suiker en suikerwater. Naar wat ik wel tegenkwam: suiker is flink hydrofiel, het zal dus niet opstijgen uit suikerwater. Om het in de lucht te krijgen zal het dus mee moeten in een druppeltje; op de gok dat er geen mist of nevel in de buitenwereld hangt lijkt me dat stug. Andere optie is als poeder, vrij moeilijk in opgeloste toestand; misschien restjes op de rand? Kristalsuiker bestaat (volgens en.wiki) ongeveer voor 99.9% uit suiker (grotendeels sacharose met een beetje glucose). Die andere tiende procent bestaat uit wat metalen en vitamine B2. Misschien dat een van die de lucht kiest? (B2 is moeilijk, die gaat kapot onder invloed van licht. Maar dan houdt je wel restjes over natuurlijk...) Afijn, weinig concreets... Misschien dat iemand anders nog iets tegen komt.

Als je een mier doelbewust haar antennes ziet bewegen, dan heeft ze dus iets geroken!

Dat lijkt me een nogal moeilijke uitspraak, want er zijn meer causale verbanden te leggen... Misschien bewegen de antennes wel omdat er trillingen zijn gevoeld, en er nu gezocht moet worden naar eventuele geuren. "*Tril - tril* Even kijken of een van de zusters al iets te zeggen heeft."

En dan kunnen de miertjes natuurlijk ook nog geconditioneerd zijn op ´iets´ (trillingen, mensengeur) dat ze high-alert zet en ze laat foerageren. Misschien morgen ochtend nog een google-poging.

[Phantom]

Dat is niet heel gek, wat je (niet) vindt over de geur van suiker. Mensen ruiken het inderdaad niet en een voorstelling maken van dingen die wij niet kunnen waarnemen is lastig. Zie het maar als het gehoor, veel dieren hebben dat niet, maar reageren puur op omgevingstrillingen. Dat doen wij mensen veel minder.
De geur van suiker kan op vele manieren veroorzaakt worden:
- Verdamping/sublimatie
- Verontreinigingen
- Producten onder invloed van:
- - Vergisting (alcoholen, koolstofdioxide, ketonen)
- - Hitte (denk maar aan karamel, met een heel karakteristieke geur)
- - Licht
- Verneveling
etc.

Zo "ruik" je ook de zee als je aan het strand ligt, maar dit komt waarschijnlijk door een lichte verneveling van water met zout erin opgelost (niet geheel zeker).

[Mika]

@joostdejong: Observeer dan je mieren: een reactie op een trilling, is duidelijk anders dan een reactie op voeding in de lucht. Dat kan je zelf zien, door goed te observeren. Je kan de mierenlichaamstaal, die basisemoties, leren lezen als die van een hond.

En de hoeveelheid moleculen waarover we spreken is minimaal. Ik zou het moeten opzoeken, maar er bestaan zeker sluipwespen die getriggerd kunnen worden door nog geen tiental moleculen van een stof in de lucht op hun antennen. Feromonen activeren mieren in zeer kleine hoeveelheden: de juiste hoeveelheid zou ik weer moeten opzoeken, maar ik dacht dat je aan 1 milligram genoeg had om een bepaalde mieren een spoor van verschillende keren rond de aarde te laten volgen...

Conditionering kan zeker voorkomen, ik heb het zelf meegemaakt met Myrmica rubra, die sterk reageerden op verlichting, en op het wegschuiven van dekglaasjes. Maar conditionering op mensengeur is dan weer een stap te ver: ze zullen lokaal veel eerder geactiveerd worden door de diffusie van suikermoleculen (hoe weinig ook!) door de lucht. Met de losse vinger: als er 1 µg saccharose verdampt, dan zijn dat 18 x 10^14 moleculen, en dat is, naar ik aanneem, iets van een tiental grootte-orden boven de detectiedrempel van mieren voor saccharose.

Het heeft geen zin om aan te nemen zij de wereld niet anders kunnen waarnemen dan wij: wij kunnen geen gepolariseerd licht zijn, geen ultraviolet licht, en wij worden niet gestoord door de zwarte vlakjes tussen elk filmbeeldje in een film.

[drosera]

Tussen ruiken en smaken is er trouwens wezenlijk geen verschil. Een bepaalde hoeveelheid moleculen moet bij beide binden op overeenkomstige receptoren om een elektrisch signaal te doen ontstaan.
Bij mieren die geëvolueerd zijn tot bodemdieren (vergelijk de gereduceerde ogen met die van hun verwanten) zijn geursignalen misschien wel hun belangrijkste oriëntatiemiddel (naast hun feromoonfunctie). Mieren zijn echt slechte zieners, vergelijk bijvoorbeeld het aantal facetten met visuele predatoren zoals libellen. Libellen hebben bovendien tamelijk zwak ontwikkelde antennes.

[Wimpie]

Een goed onderzoek naar de waarneming van suikerwater door mieren zou de oplossing zijn op jullie vragen. Als iemand een goede meetmethode kan bedenken en iemand anders met een flink aantal kolonies wilt meewerken moet dat wel lukken.